|
Istotą rzeczywistości jest sens. Co
nie ma sensu, nie jest dla nas
rzeczywiste. Każdy fragment rzeczywistości żyje dzięki temu, że ma udział w
jakimś sensie uniwersalnym. Stare kosmogonie wyrażały to sentencją, że na
początku było słowo. Nienazwane nie istnieje dla nas. Nazwać coś – znaczy
włączyć to w jakiś sens uniwersalny. Izolowane, mozaikowe słowo jest wytworem
późnym, jest już rezultatem techniki. Pierwotne słowo było majaczeniem,
krążącym dookoła sensu światła, było wielką uniwersalną całoścą. Słowo w
potocznym dzisiejszym znaczeniu jest już tylko fragmentem, rudymentem jakiejś
dawnej wszechobejmującej, integralnej mitologii. Dlatego jest w nim dążność
do odrastania, do regeneracji, do uzupełniania się w pełny sens. Życie słowa
polega na tym, że napina się ono, pręży do tysięcy połączeń, jak
poćwiartowane ciało węża z legendy, którego kawałki szukają się wzajemnie w
ciemności. Ten tysiąckrotny a integralny organizm słowa rozerwany został na poszczególne wyrazy, na głoski, na potoczą mowę i w tej nowej
formie, zastosowany do potrzeb praktyki, przeszedł on już do nas jako organ
porozumienia. Życie słowa, jego rozwój sprowadzony został na nowe tory, na
tory praktyki, życiowej, poddany nowym prawidłowościom. Ale gdy jakimś
sposobem nakazy praktyki zwalniają swe rygory, gdy słowo, wyzwolone od tego
przymusu, pozostawione jest sobie i przywrócone do praw własnych, wtedy
odbywa się w nim regresja, prąd wsteczny, słowo dąży wtedy do dawnych
związków, do uzupełnienia się w sens –
i tę dążność słowa do matecznika, jego powrotną tęsknotę, tęsknotę do
praojczyzny słownej, nazywamy poezją.
|
O essencial da realidade é
o sentido. Para nós o que não tem sentido não é real. As
parcelas de realidades só vivem na medida em que participam de um sentido
universal. Exprimem-no velhas cosmogonias quando sentenciam que no
"principio era o verbo". Para nós só o que tem nome existe. Nomear
uma coisa equivale a englobá-la num sentido universal. Uma palavra isolada,
peça de mosaico, é produto recente e resultado já da técnica. A palavra
primitiva era divagação, à volta da luz, um grande todo universal.
Na sua acepção corrente, rudimento de antiga e universal mitologia.
Daqui a tendência que mostra em regenerar-se, repelir, completar-se
para regressar ao sentido inteiro. A vida da palavra é tender para variavéis
de combinações como pedaços do corpo da serpente lendária que se
procuram, retalhados, no meio das trevas. Este organismo complexo foi rasgado
em vocábulos solitários, silabas, discursos quotidianos; e utilizado sob esta
forma, fez-se instrumento de comunicação. A vida, o desenvolvimento do
verbo, foram arrastados ao caminho utilitário, submetido a regras estranhas.
Mas dá-se uma regressão mal as exigências da prática sofrem um
abrandamento, mal a palavra, liberta daquilo que a constrange, é abandonada a
si própria e restabelecida nas suas próprias leis: tende assim a
completar-se, a reencontrar antigos laços, o seu sentido, o seu primordial
estádio na pátria de origem das palavras. Só então nasce a poesia.
|
|
Zapominamy o tym, operując
potocznym słowem, że są to fragmenty dawnych i wiecznych historyj, że
budujemy, jak barbarzyńcy, nasze domy z ułamków rzeźb i posągów bogów.
Najtrzeźwiejsze nasze pojęcia i określenia są dalekimi pochodnymi mitów i
dawnych historyj. Nie ma ani okruszyny wśród naszych idei, która by nie
pochodziła z mitologii – nie była przeobrażoną, okaleczoną, przeistoczoną
mitologią. Najpierwotniejszą funcją ducha jest bajanie, jest tworzenie
„historyj”. Siłą motoryczną wiedzy ludzkiej jest przeświadczenie, że znajdzie
ona na końcu swych badań ostateczny sens świata. Szuka go ona na szczycie
swych sztucznych spiętrzeń i rusztowań. Ale elementy, których używa do
budowy, już były raz użyte, już pochodzą z zapomnianych i rozbitych
„historyj”. Poezja odpoznaje te sensy stracone, przywraca słowom ich miejsce,
łączy je według dawnych znaczeń. U poety słowo opamiętuje się niejako na swój
sens istotny, rozkwita i rozwija się spontanicznie według praw własnych,
odzyskuje swą integralność. Dlatego wszelka poezja jest mitologizowaniem,
dąży do odtworzenia mitów o świecie. Umitycznienie świata nie jest
zakończone. Proces ten został tylko zahamowany przez rozwój wiedzy,
zepchnięty w boczne koryto, gdzie żyje, nie rozumiejąc swego istotnego sensu.
Ale i wiedza nie jest niczym innym, jak budowaniem mitu o świecie, gdyż mit
leży już w samych elementach i poza mit nie możemy w ogóle wyjść. Poezja
dochodzi do sensu świata anticipando,
dedukcyjnie, na podstawie wielkich i śmiałych skrótów i przybliżeń. Wiedza
dąży do tego samego indukcyjnie, metodycznie, uwzględniając cały materiał
doświadczenia. W gruncie rzeczy i jedna, i druga zdążają do tego samego.
|
Utilizando as palavras
correntes esquecemos que são fragmentos de histórias antigas e eternas
que estamos como os bárbaros a construir a casa com destroços das estátuas
dos deuses. Os nossos termos e os nossos conceitos mais concretos são
seus velhos derivados. Nas nossas ideias nem um só atomo deixará de ser
descendente deles, uma mitologia transformada, estropia alterada. A mais
primitiva das funções do espírito é criar contos,
"histórias". A ciência sempre foi buscar a sua força motriz à
convicção de que pode encontrar, depois de muitos esforços e no cimo
dos seus andaimes artificiais, o derradeiro sentido do mundo que ela busca.
Mas os elementos que utiliza já serviram e provêm de antigas histórias
desmontadas. A poesia reconhece o sentido perdido, restitui as palavras ao
seu lugar, liga-as de acordo com alguns significados. Manejado por um poeta,
o verbo retoma consciência de si próprio, do seu sentido primeiro se
assim podemos dizê-lo, vai desabrochar espontaneamente e de acordo com
leis próprias, recuperar a sua integridade. E aqui está o motivo porque há-de
ser toda a poesia uma criação mitológica e tende a recriar os mitos do
mundo. A mistificação do mundo ainda não terminou. O seu
processo só foi abandonado por a ciência se ter desenvolvido, foi
empurrado a uma via lateral onde vegeta com o sentido totalmente transviado.
E a ciência, também ela, não passa de um esforço para construir
o mito do mundo, pois o próprio mito está contido nos elementos que utiliza,
e não podemos ultrapassar o mito. A poesia apanha o sentido do mundo
por dedução e antecipação, a partir de grandes atalhos e
audaciosas aproximações. A ciência visa o mesmo objectivo
metódicamente e pela indução, levando em conta todo o material da
experiência. No fundo ambas procuram o mesmo.
|
|
Duch ludzki niestrudzony jest
w glosowaniu życia przy pomocy mitów, w „usensowianiu” rzeczywistości. Słowo
samo, pozostawione sobie, grawituje, ciąży ku sensowi.
|
Infatigável, o espirito
humano acrescenta à vida as suas glosas os mitos infatigável, procura
"conferir um sentido" à realidade.
|
|
Sens jest pierwiastkiem,
który unosi ludzkość w proces rzeczywistości. Jest on daną absolutną. Nie
można wyprowadzić go z innych danych. Dlaczego coś wydaje nam się sensownym –
niepodobna określić. Proces usensowiania świata jest ściśle związany ze
słowem. Mowa jest metafizycznym organem człowieka. Jednakowoż słowo z biegiem
czasu sztywnieje, ustala się, przestaje być przewodnikiem nowych sensów.
Poeta przywraca słowom przewodnictwo przez nowe spięcia, które z kumulacji
powstają. Symbole matematyki są rozszerzeniem słowa na nowe zakresy. Także
obraz jest pochodną słowa pierwotnego, słowa, które jeszcze nie było znakiem,
ale mitem, historią, sensem.
|
O sentido é que leva os
homens ao processo da realidade. É um dado absoluto, impossivel de deduzir de
outros dados. Conferir ao mundo um sentido é função indissociável da
palavra. A palavra é orgão metafísico do homem. Com o tempo a palavra
fica congelada, deixa de veicular novos sentidos. O poeta confere às
palavras a sua virtude de corpo condutor criando acumulações onde
nascem tensões novas. Os símbolos matemáticos são um
alargamento da palavra a novos domínios. E também a pintura é um derivado do
verbo, derivado que ainda não era sinal, mas apenas história, mito,
sentido.
|
|
Uważamy słowo potocznie za
cień rzeczywistości, za jej odbicie. Słuszniejsze byłoby twierdzenie
odwrotne: rzeczywistość jest cieniem słowa. Filozofia jest właściwie
filologią, jest głębokim, twórczym badaniem słowa.
|
Em geral considera-se a
palavra como sombra da realidade, como reflexo. Mais justo, porém é dizer o
contrário! A realidade é uma sombra da palavra. No fundo a Filosofia é
Filosofia, estudo profundo e criador do verbo.
|