List otwarty w sprawie otwarcia Międzynarodowego Centrum Spotkań Brunona Schulza
(publikacja
w 111 rocznicę urodzin poety, 12 lipca 2003)
Bruno Schulz, tłumaczony na
ponad 26 języków, cieszący się ogromnym uznaniem polsko-żydowski malarz i pisarz,
w galicyjskim miasteczku Drohobycz, w czasie niemieckiej okupacji, w latach
1941/42, w zamian za obietnicę zachowania życia, malował na ścianach willi
zajmowanej przez dowódcę SS, Feliksa Landaua, freski dla jego dzieci.
Odkrycie owych fresków w lutym
2001 przez twórcę filmowego, Benjamina Geisslera, oraz rozpoczęta w maju tego
samego roku międzynarodowa awantura wokół wywiezienia części kompozycji
malowideł ściennych przez przedstawicieli miejsca pamięci Holocaustu Yad Vashem
do Izraela, spowodowały wzrost zainteresowania tym genialnym grafikiem i
pisarzem na całym świecie. Będący tragiczną ofiarą holocaustu, mówiący i
piszący po polsku Bruno Schulz, należy z pewnością do grona najznamienitszych
poetów 20 stulecia.
Twórczość Brunona Schulza
stanowi część dorobku kulturalnego Europy Środkowo-Wschodniej, regionu o
niezwykle burzliwej i dramatycznej historii.
Dla nas Schulz jest postacią
symboliczną, łączącą w sobie tak charakterystyczną, dla obszaru, z którego się
wywodzi, wielokulturowość i wielojęzyczność, z koszmarem zagłady Żydów. Jego
tragiczna historia, jak również i dzieło, potrzebują dziś upamiętnienia. Jednak
nie tylko. Mogą one stanowić pewną szansę na przyszłość: dzieło Schulza, tak
jak i cały dorobek kulturalny regionu, pielęgnowane, prezentowane rzeczowo i z
wyczuciem, mogą odegrać istotną rolę w jednoczeniu narodów i łagodzeniu
konfliktów.
Stąd też pomysł odkrywcy
fresków, powołania (utworzenia) międzynarodowego centrum badań nad dziełem
Brunona Schulza oraz skomplikowaną histrorią tego obszaru Europy.
Centrum powinno z jednej strony
być punktem wyjściowym dla interdyscyplinarnych badań dokonywanych przez
historyków, badaczy literatury, artystów, psychoanalityków, politologów, a z
drugiej stać się miejscem spotkań niezwykłych osobowości reprezentujących różne
narodowości. W tej pracy należy zwrócić szczególną uwagę na przezwyciężanie
stereotypów oraz umiejętność poszukiwania wspólnej przyszłości.
Historycznie ważny trójkąt miast
Drohobycz - Borysław - Truskawiec od maja 2004 roku będzie oddalony zaledwie 70
km od granicy zewnętrznej Unii Europejskiej, na północno-wschodnich krańcach
Karpatów, na galicyjskim terytorium roponośnym Ukrainy.
Przed II wojną światową
Drohobycz był jednym z najważniejszych centrów kultury żydowskiej w Europie
Wschodniej. W tym małym miasteczku austro-węgierskiej Galicji, w roku 1892
urodził się Bruno Schulz. Myślał i pisał po polsku. Odrzucał wszelkie
propozycje opuszczenia Drohobycza, ponieważ czuł, że w żadnym innym miejscu nie
byłby równie twórczy. W roku 1939 społeczeństwo Drohobycza liczyło 36.000
mieszkańców, z czego 17.000 deklarowało się wyznawcami judaizmu. Większość
Żydów zginęła w obozie zagłady w Bełżcu i w lesie koło Bronicy. Do roku 1944
przeżyło zaledwie 400 Żydów z Drohobycza.
Drohobycz promieniuje jeszcze
dziś tym subtelnym i delikatnym pięknem, które obserwujemy w rysunkach i
opowiadaniach Schulza. Samo miasto i okolica roją się od pomników przeszłości.
Z tych okolic pochodzili wybitny poeta ukraiński, Iwan Franko, znakomity malarz
pochodzenia żydowskiego, Maurycy Gottlieb, czy wreszcie poeta Kazimierz
Wierzyński. To właśnie pokazuje bogactwo i różnorodność tej spuścizny
kulturalnej, do której mogą nawiązać badacze. Drohobycz jest także siedzibą
prężnie rozwijającego się uniwersytetu.
My, niżej podpisani, domagamy
się aby:
- mając na uwadze tło
historyczne tego zamierzenia, rządy Niemiec, Austrii, Polski, Ukrainy i
Izraela, z naciskiem dążyły do utworzenia takiego centrum
- podjęto konstruktywny dialog z
miejscem pamięci Yad Vashem w Jerozolimie
- freski Brunona Schulza
znalazły się w miejscu, w którym powstawały. Stanowiłoby to także okazję do
wyeksponowania przygotowanej przez Benjamina Gesslera hipotezy dotyczącej
samego procesu powstawania malowideł, sugerującej że były one odzwierciedleniem
Shoah w Drohobyczu. Ekspozycja umożliwiłaby pełną ocenę merytoryczną, jak
również z punktu widzenia historyka sztuki.
Chcieliśmy także zaproponować,
aby każde z państw fundowało trzy 12-miesięczne stypendia dla osób, które
byłyby w stanie, współpracując z uniwersytetem w Drohobyczu, podjąć dialog z
uczonymi z całego świata i w ten sposób stworzyć solidne podstawy dla
funkcjonowania Domu Spotkań Brunona Schulza. Konkretne zamierzenia, które
narodziłyby się w tym pierwszym okresie, powinny być jeszcze przez dalsze dwa
lata finansowane.
W praktyce oznacza to:
1. Powstanie stowarzyszenia
założycielskiego, ewentualnie fundacji, z międzynarodowym gremium kuratorów, do
którego będą należeć osobistości z obszaru kultury żydowskiej, nieżydowskiej,
ukraińskiej, polskiej i niemieckiej, którym dziedzictwo kulturowe okolic
Drohobycza nie jest obojętne. Należy od początku zaangażować w owe plany władze
i stowarzyszenia kulturalne. Akceptację dla tego projektu od rządu Ukrainy
będzie tym łatwiej pozyskać, że będzie on współtworzony przez miejscowe władze
miejskie i regionalne.
2. Poszukiwanie i zaplanowanie
nieruchomości, w której stowarzyszenie czy też fundacja miałyby swoją siedzibę,
a w której później centrum im. Brunona Schulza znalazłoby swe miejsce. Przy
czym priorytetowo należałoby potraktować tutaj willę przy ul. Tarnaws'koho 14 w
Drohobyczu, przy jednoczesnym zabezpieczeniu interesów dotychczasowych
mieszkańców. Dopuszcza się również znalezienie innego równorzędnego lokalu.
3. Przy finansowaniu tego projektu należy zwrócić uwagę nie tylko na koszty pozyskania lokalu i mieszkań zastępczych, prace konserwatorskie i remontowe, lecz także na koszty utrzymania obiektu (prąd, ogrzewanie, woda, wywóz śmieci, ochrona) oraz personelu. Koszty personelu będą zależeć od stopnia wykorzystania obiektu. Jednak już w tym wstępnym stadium należałoby zatrudnić co najmniej 2 - 3 osoby (dyrektor, administrator, dozorca). W miarę zwiększającego się wykorzystania należałoby zwiększać także liczbę personelu.
Dzięki współpracy z
uniwersytetem w Drohobyczu oraz lokalnymi stowarzyszeniami kulturalnymi, ich
pracownicy mieliby swój udział w kształtowaniu i realizacji programu
kulturalnego.
Podpisano:
Nazwisko
/ Zawód / Funkcja
1)
Benjamin Geissler, Director and discoverer of the Schulz
murals
2)
Jerzy Ficowski, pisarz, Warszawa
3)
Prof. Dr. Phil. Frank Golczewski,
4)
Marek Podstolski, Administrator of the estate and last
relative of Bruno Schulz, Köln
5)
Günter Grass, writer, Nobel prize
6)
Padraic Kenney, Professor of
History; Director, Central and East European Studies;
7)
Prof. Claudio Magris,
Schriftsteller und Publizist, Trieste, Italia
8)
Krzysztof Czyżewski, President
Borderland Foundation,
9)
Dr.
Dieter Bingen, Direktor des Deutschen Polen-Instituts, Darmstadt
10)
Fred Gehler, Festivaldirektor,
International
11)
David M. Luebke. Associate
Professor, Department of History, Department of Germanic Languages and
Literatures,
12)
Prof.
Dr. Bogdan Osadczuk-Korab, emeritierter Prof. für osteuropäische Geschichte FU
Berlin, und Publizist
13)
Denise V. Powers, Assistant
Professor of Political Science, University of
14)
Marianne Brentzel, Autorin,
15)
Ulrich Lampen, Regisseur,
16)
Klauspeter Sachau, Grafiker (
17)
Prof.
Jerzy Jarzębski, polonista z Uniwersytetu Jagiellońskiego (Kraków)
18)
Prof.
Dr. Siegfried Zielinski, Professor für Kunst- und Medienwissenschaften,
Kunsthochschule für Medien, Köln
19)
Marguerite Feitlowitz,
20)
Tuhviah Friedman,
21)
Agnieszka
Kijowska, art conservator, Warsaw, Poland
22)
Shlomit
Gorin, Consumer Advocate, San Francisco, USA
23)
Michael
Banos, Ortvereinsvorsitzender ver.di, Michael Banos, Fachbereich Medien und
Kunst, Dortmund
24)
Dorothee
Lottmann-Kaeseler, director, Active Museum Of German Jewish History In
Wiesbaden, (Aktives Museum Spiegelgasse für Deutsch-Jüdische Geschichte in
Wiesbaden e.V.)
25)
Laurie Koloski, Assistant
Professor of History,
26)
Hans Burkhard, Schlichting,
Chefdramaturg (SWR Hoerspiel ), Badaen Baden,
27)
Michael Graubart, composer,
lecturer and writer (and was a refugee from
28)
Patricia Reimann,
29)
Krzysztof Gierat, Festival
Director,
30)
Dr
Mira Salska-Bünsch, Journalistin, Hamburg, Germany
31)
Edwin Langberg, PhD, former
32)
Barbara
Wozniak, Foto-designerin, Dortmund, Germany
33)
Keith Griffiths, Independent Film
Producer,
34)
Jocelyne Gervais, Montréal,
35)
Helmut
Weiss, Stellvertretender Bezirksvorsitzender ver.di, Dortmund, Germany
36)
Brothers Quay, Filmmakers
37)
Suzanne
Robert, writer, Montréal, Quebec, Canada
38)
Gilles Parent,
39)
Sandra
Ewers, Warszawa, Poland
40)
Natalka Filevych, Curator of Bruno
Schulz Murals Exibishion in Lviv, Galery of Arts,
41)
Alfred Schreyer, former
Schulz-student,
42)
Wolodymyr Kaufman, Kuenstler, Lwiw
43)
Wolodymyr
Kostyrko, Kuenstler, Lwiw
44)
Jurko
Koch, Kuenstler, Lwiw
45)
Prof.
Marija Subryc'ka, Vize-Rektorin, Uni Lwiw
46)
Jewhen
Sacharow, Charkiwer Menschernrechtengruppe, "Memorial", Charkiw
47)
Andrij
Mokrousow, exekutiver Redakteur, Zeitschrift "Krytyka", Kiew
48)
Dr.
Maksym Stricha, Schriftsteller, Mathematiker, Kiew
49)
Krzysztof Penderecki, Composer,
Krakow, Poland
50)
Walter Mossmann, Autor, Freiburg/Lwiw
51)
Kateryna Botanova, art critic, Mirror Weekly, Kyiv
52)
Andriy Bondar, writer, Kyiv
53)
Mariya Tytarenko, Journalist, Lviv
54)
Mykola Rjabczuk, Publizist, Kyiv
55)
Prof. George G. Grabowiecz,
Harvard University, Cambridge, MA, Review "Krytyka", Kyiv
56)
Prof.
Michal Pawel Markowski, Professor of Polish Literature, Uniwersytet
Jagiellonski, Krakow, Poland
57)
Maria Hutsylo, Studentin,
Justus-Liebig-Universität,
58)
Dr.
Johann Biedermann, Akademischer Oberrat, Justus-Liebig-Universität, Gießen,
Germany
59)
Norbert Ludwig, freier
Journalist, Dolmetscher, Osnabrueck, Germany
60)
Grzegorz Linkowski, director,
Lublin Film Festival "Rozstaje Europy", Poland
61)
Dr. Elżbieta Foeller-Pituch, Northwestern University,
62)
Carolin Gschwilm, Übersetzerin/translator,
Freyung, Germany
63)
Saša Drach, journalist and
antiquarian bookseller, Zagreb, Croatia
64)
Kang Tchou, East-West Comparative
Hermeneuticist,
"JI":
65)
Юрій
Андрухович
66)
Тарас
Возняк
67)
Тарас
Прохасько
68)
Юрко
Прохасько
69)
Ірина
Магдиш
70)
Iван
Боринський
71)
Тетяна
Артушевська,
Громадське
Радіо, Варшава
72)
Володимир
Павлів, Радіо
Свобода,
Варшава
73)
Віталій
Пономарьов,
Київ
74)
Святослав
Яринич, Київ
75)
Володимир
Щербаченко,
голова
Східноукраїнського
центру
громадських
ініціатив "Тотальна
акція на підтримку
прав людини
та
демократії",
Луганськ
76)
Тамара
Трацевич,
голова Ради
Центру Прав Людини
"Древо
життя",
Харків
77)
Марія
Кривенко,
письменниця,
Львів
78)
Галина
Томків, Львів
79)
Микола
Яковина,
перекладач
творів
Б.Шульца на
українську,
Київ
80)
Iгор Кравцiв, газета
"Молодий
буковинець",
Чернівці
81)
Вадим
Пелех, радiо
"Буковина",
газета
"Доба",
Чернівці
82)
Ярина
Боренько, Львів
<www.dialog.lviv.ua/schulz>
83)
Олесь
Савенок,
Інформаційно-консультативний
жіночий
центр, Київ
84)
Олена
Суслова,
Інформаційно-консультативний
жіночий
центр, Київ
85)
Андрэй
Хадановіч,
Менск,
Беларусь
86)
Наталя
Яковенко,
професор НУ
“Києво-Могилянська
Академія”,
Київ
87)
Олесь
Пограничний,
Львів
88)
Андрій
Садовий,
директор
інституту
розвитку
міста, Львів
89)
Інна
Булкіна, Київ
90)
Мирослава
Прихода,
викладачка
ЛНУ ім. І. Франка,
редактор,
Львів
91)
Дмитро
Редько,
журналіст,
політолог
92)
Юрій
Демкович,
Львів
93)
Олег
і Зоряна
Рибчинські,
Львів
94)
Орест
Друль, Львів
95)
Андрій
Шкраб'юк,
Львів
96)
Артем
Замоцний,
німецький
культурний
центр
Ґете-Інститут
у Києві
97)
Олег
Хавич,
Інститут
розвитку м.
Чернівці
98)
Branislava
Stojanović, Beograd <www.brunoschulz.prv.pl>
99)
Володимир Федина
100)
Юрій Іванів, Львів
101)
Кірыла Ільніцкі, Менск
102) Оксана
Горелик,
журналіст,
Львів
103) Юлія
Сердюкова,
Міжнародний
кінофестиваль
"Молодість",
Київ
104) Денис
Іванов,
Міжнародний
кінофестиваль
"Молодість",
Київ
105)
Марина
Шух,
Міжнародний
кінофестиваль
"Молодість",
Київ
106) Jaroslaw Hrycak, Historiker, Prof. Leiter Institut für Geschichtsstudien,
Uni Lemberg
107) Olena Turianjska, Künstlerin (Lwiw)
108) Andrzej Turowski, professeur d'histoire de l'art, Universite de Bourgogne,
Dijon, France
109) Олексій
Оболенський,
аспірант КНУ
ім. Т. Шевченка,
перекладач
środa, 17 września 2008
- - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
- - - - - - - - -